ร้อยตำรวจเอก ดร. นิติภูมิ นวรัตน์ หรือ นิติภูมิธณัฐ มิ่งรุจิราลัย (5 มิถุนายน พ.ศ. 2503— ) มีชื่อเล่นว่า หมู เกิดที่จังหวัดตราด แต่มาเติบโตที่จังหวัดจันทบุรี บิดาชื่อ มิ่ง อยู่พร้อม ส่วนมารดาชื่อ เชื้อน อยู่พร้อม (สกุลเดิม กลิ่นอยู่) เป็นคนไทยเชื้อสายจีนแซ่ลี้ เขานับถือศาสนาพุทธ จบการศึกษาระดับปริญญาเอกทางประวัติศาสตร์ จากมหาวิทยาลัยมอสโก อดีตสหภาพโซเวียต เดิมชื่อ บุญช่วย อยู่พร้อม และ นิติภูมิ อยู่พร้อม แต่เปลี่ยนมาใช้นามสกุลของบิดาบุญธรรม คือ หม่อมราชวงศ์เชาวน์ นวรัตน์ (บุตรหม่อมเจ้านพมาศ นวรัตน์)[1]